Gaan fietsers zich roekelozer gedragen door het dragen van een fietshelm? En zal een helmplicht leiden tot een afname van het aantal fietsers? Noorse wetenschappers onderzochten de effecten van de fietshelm op ongevallen en fietsgedrag.
De afgelopen jaren laaide de discussie rond invoering van een helmplicht in Nederland al regelmatig op. Ook het streven van het kabinet om het aantal verkeersdoden de komende jaren terug te brengen naar nul, bracht de fietshelm weer onder de aandacht, maar dit keer werd aangekondigd dat het gebruik van de helm alleen maar gestimuleerd wordt; er zal geen helmplicht komen. Maar of dat goed is, bekijken we later. Eerst zetten we de argumenten van voor- en tegenstanders van de fietshelm op een rij.
Het zal geen verrassing zijn dat voorstanders van de fietshelm de bescherming bij een ongeval aandragen als argument voor het gebruik of de verplichte invoering ervan.
Tegenstanders werpen dit juist tegen door te zeggen dat helmen bij de meeste ongevallen niet genoeg bescherming bieden en ook nog eens schadelijk zijn voor de nek. Ook zouden fietsers zich roekelozer gaan gedragen met een helm en zou een helmplicht veel mensen ontmoedigen en demotiveren om nog op de fiets te stappen.
De feiten
Het Noorse Institute of Transport Economics voerde twee meta-analyses uit naar de effecten van helmdracht en helmplicht. Hierbij baseerden de wetenschappers zich op 76 internationale onderzoeken naar de effecten van een fietshelm bij ongevallen en de effecten van een helmplicht op het gedrag van de fietsers.
Fietshelmen en ongevallen
In de eerste plaats moeten de wetenschappers de voorstanders van een fietshelm gelijk geven: een fietshelm verkleint de kans op ernstig hoofdletsel met maar liefst 60 procent. Bovendien blijkt na onderzoek van dodelijke ongevallen dat meer dan een derde (37 procent) van de overleden fietsers het ongeval hadden kunnen overleven bij het dragen van een helm.
Verder is er geen wetenschappelijk bewijs dat het dragen van een fietshelm zou leiden tot nekklachten. Er is in ieder geval geen duidelijke toename van nekletsel onder fietsers in landen waar de fietshelm verplicht is of veel wordt gebruikt.
Overigens hebben de tegenstanders op één punt wel gelijk: de fietshelm helpt inderdaad niet bij alle soorten ongevallen. Bij aanrijdingen van achteren is een helm minder effectief dan bij zijdelingse of frontale aanrijdingen. Ook bij zogenaamde hoogenergetische ongevallen – aanrijdingen met zeer hoge snelheid of door een heel zwaar voertuig – heb je weinig baat bij een fietshelm. Bij eenzijdige ongevallen – 60 tot 95 procent van de wereldwijde ziekenhuisopnames komt door een eenzijdig fietsongeval – is een helm daarentegen weer heel effectief.
Helmdracht en helmplicht
De onderzoekers van het Noorse Institute of Transport Economics vonden na onderzoek van verschillende vormen van roekeloos fietsgedrag geen enkel bewijs dat het dragen van een helm leidt tot onveiliger rijgedrag.
Onderzoek uit andere landen toont aan dat invoering van een helmplicht leidt tot meer helmdracht, met als gevolg in die landen: een daling van het aantal ernstige hoofdwonden met 55 procent en een daling van het totaalaantal hoofdwonden met 20 procent.
Er wordt nog weleens beweerd dat invoering van een helmplicht in Nederland zal leiden tot een daling van het aantal fietsers. Hier spreken de onderzoeken uit andere landen elkaar tegen. In sommige landen leidde invoering van een helmplicht inderdaad tot een daling in het fietsgebruik. In andere landen was er daarentegen geen effect te zien of nam het fietsgebruik zelfs toe. Ook is een helmplicht voor de meeste fietsers niet leidend bij de keuze om wel of geen fiets te pakken: zaken als een veilige fietsinfrastructuur spelen een veel grotere rol.
Bron: EOS wetenschap
